-
1 controversia
contrōversĭa, ae ( dat. plur. CONTROVORSEIS, C. I. L. 1, 199, 1), f. [controversus], lit., a turning against. *I.Lit.:II.si controversia aquae insulam subverterit,
the turning of the water against it, Dig. 39, 2, 24, § 5.—Trop., controversy, contention, quarrel, question, dispute, debate (so in good prose, and very freq., esp. in jurid. and rhet. lang.;in Quint. more than sixty times): nulla controversia mihi tecum erit,
Plaut. Aul. 2, 2, 83:apage! controversia'st,
id. Rud. 3, 5, 46:quicquid est quod in controversiā aut in contentione versetur... a propriis personis et temporibus semper avocet controversiam (orator),
Cic. Or. 14, 45 (cited ap. Quint. 3, 5, 15); cf. id. de Or. 3, 30, 120:controversias tollere,
id. Phil. 9, 5, 11; cf.distrahere,
id. Caecin. 2, 6:rem in controversiam vocare,
id. de Or. 2, 72, 291:rem adducere in controversiam,
id. ib. 1, 40, 183:rem deducere in controversiam,
Caes. B. G. 7, 63:rem ducere in controversiam,
Quint. 3, 8, 52:venire in controversiam,
Cic. de Or. 1, 31, 139; Quint. 3, 6, 44 al.:qui tum agrum, qui in controversiā erat, obtinebat,
Liv. 40, 34, 14:esse in controversiā,
Auct. Her. 1, 10, 17; 2, 28, 45:controversiae scholasticae,
Quint. 4, 2, 92;as the title of a rhet. writing of Seneca: Controversiae: existere controversias ex scripti interpretatione,
Cic. de Or. 1, 31, 140:controversiam alere,
Caes. B. G. 7, 32 fin.:constituere,
Cic. de Or. 1, 31, 143: dicere, Quint. 3, 8, 51:exponere,
id. 10, 7, 21 al.:dirimere,
Cic. Off. 3, 33, 119:componere,
Caes. B. C. 1, 9 fin.:sedare,
Cic. Balb. 19, 43:ut controversiarum ac dissensionum obliviscerentur,
Caes. B. G. 7, 34:cujus hereditatis controversia fuerat nulla,
Cic. Verr. 2, 2, 18, § 46:magnae rei familiaris,
id. Rosc. Am. 31, 87:movere controversiam nominis,
Tac. Or. 25:cum de loco et tempore ejus rei controversia inferretur,
Caes. B. C. 1, 86:ea controversia, quam habet de fundo cum quodam Colophonio,
Cic. Fam. 13, 69, 2; id. Verr. 2, 3, 84, § 194; id. Brut. 18, 72:de jure,
Quint. 7, 7, 9:de substantiā aut de qualitate,
id. 3, 6, 39:de verbo,
Cels. 3, 3, 25:controversia est inter scriptores de numero annorum,
Cic. Brut. 18, 72:controversia orta inter eos de principatu,
Caes. B. C. 3, 112; cf. id. B. G. 5, 44; 7, 33:controversia non erat, quin verum dicerent,
Cic. Caecin. 11, 31:nihil controversiae fuit, quin consules crearentur, etc.,
Liv. 4, 17, 7:sine controversiā ab dis solus diligere,
beyond dispute, without doubt, indisputably, Ter. Phorm. 5, 6, 14; Cic. Off. 3, 2, 7:sine ullā controversiā,
id. Caecin. 7, 19. -
2 facile
facile adv. with comp. and sup. [facilis], easily, with ease, readily, without difficulty: recta consilia aegrotis dare, T.: haec facile ediscere?: quo facilius otio perfruantur: id hoc facilius eis persuasit, quod, etc., Cs.: facillime fingi: facillime mederi inopiae, Cs.—With superlatives or words of superiority, certainly, unquestionably, without contradiction, beyond dispute, by far, far: facile hic plus malist, quam illic boni, T.: doctissimus: pecuniā primus: fortuitam orationem cogitatio facile vincit.—With numerals, quite, fully: hereditas facile ad HS tricies.—With a negative, not easily, hardly: non facile dixerim, quicquam, etc.: haud facile ad negotium inpelli posse, S.: haud facile lubidinibus carebat, S.— Readily, willingly, promptly, without hesitation: omnes perferre, T.: homo laborans: unguibus facile illi in oculos involem, T.: locus, ubi facilius esse possim quam Asturae. — Pleasantly, agreeably, well: cogites, Quam vos facillume agitis, T.: copias propter exiguitatem non facile diduci, safely, Cs.* * *facilius, facillime ADVeasily, readily, without difficulty; generally, often; willingly; heedlessly -
3 facilis
făcĭlis, e, adj. (archaic forms nom. sing. facil, Plaut. Trin. 3, 2, 53; adv. facul, like difficul, simul; v. under adv. 2, and cf. Paul. ex Fest. p. 87 Müll.), [facio, properly, that may be done or made; hence, pregn.], easy to do, easy, without difficulty.I.In gen.A. (α).Absol.:(β).nulla est tam facilis res, quin difficilis siet, quam invitus facias,
Ter. Heaut. 4, 6, 1; cf.:facilis et plana via (opp. difficilis),
Plaut. Trin. 3, 2, 20:quae facilia ex difficillimis animi magnitudo redegerat,
Caes. B. G. 2, 27 fin.; cf.also: mihi in causa facili atque explicata perdifficilis et lubrica defensionis ratio proponitur,
Cic. Planc. 2, 5:justa res et facilis,
Plaut. Am. prol. 33:facilis et prompta defensio,
Cic. de Or. 1, 56, 237; cf.:facilis et expedita distinctio,
id. Fin. 1, 10, 33:facilia, proclivia, jucunda,
id. Part. Or. 27, 95; cf.:proclivi cursu et facili delabi,
id. Rep. 1, 28:ascensus,
Caes. B. G. 1, 21:aditus,
id. ib. 3, 25 fin.;descensus Averno,
Verg. A. 6, 126; Cic. de Imp. Pomp. 14, 41; cf.:celerem et facilem exitum habere,
Caes. B. C. 3, 22 fin.:lutum,
easy to work, Tib. 1, 1, 40:fagus,
Plin. 16, 43, 84, § 229:humus,
easy to cultivate, mellow, Curt. 4, 6, 5:arcus,
Val. Fl. 1, 109:jugum,
easy to climb, Prop. 4 (5), 10, 4:somnus,
easy to obtain, Hor. C. 2, 11, 8; 3, 21, 4:irae,
easily excited, Luc. 1, 173:saevitia,
easily overcome, Hor. C. 2, 12, 26 et saep.:aurae,
gentle, Ov. H. 16, 123:jactura,
easily borne, Verg. A. 2, 646:cera,
easily shaped, Ov. M. 15, 169:victus,
copious, Verg. G. 2, 460.— Comp.:iter multo facilius atque expeditius,
Caes. B. G. 1, 6, 2:cui censemus cursum ad deos faciliorem fuisse quam Scipioni?
Cic. Lael. 4, 14:faciliore et commodiore judicio,
id. Caecin. 3, 8.— Sup.:quod est facillimum, facis,
Plaut. Trin. 3, 2, 4; cf. Cic. Rep. 2, 3:concordia,
id. ib. 1, 32:hujus summae virtutis facillima est via,
Quint. 8, 3, 71:in quibus (ceris) facillima est ratio delendi,
id. 10, 3, 31 et saep.—With ad and the gerund:(γ).nulla materies tam facilis ad exardescendum est,
Cic. de Or. 2, 45, 190:ad subigendum,
id. Rep. 2, 41:ad credendum,
id. Tusc. 1, 32, 78:palmae ad scandendum,
Plin. 13, 4, 7, § 29.— Comp.:faciliora ad intelligendum,
Quint. 2, 3, 8.— Sup.:haec ad judicandum sunt facillima,
Cic. Off. 3, 6, 30; id. Fin. 2, 20.—With ad and subst.:(δ).faciles ad receptum angustiae,
Liv. 32, 12, 3:mens ad pejora,
Quint. 1, 2, 4:credulitas feminarum ad gaudia,
Tac. A. 14, 4.— Comp.:mediocritas praeceptoris ad intellectum atque imitationem facilior,
Quint. 2, 3, 1.—With supine:(ε).facile inventust,
Plaut. Trin. 3, 2, 53:res factu facilis,
Ter. Heaut. 4, 3, 26:cuivis facile scitu est,
id. Hec. 3, 1, 15:facilis victu gens,
abounding in resources, Verg. A. 1, 445 Wagn.:(Cyclops) nec visu facilis nec dictu affabilis ulli,
id. ib. 3, 621; cf.:sapiens facilis victu fuit,
Sen. Ep. 90, 11.— Comp.:nihil est dictu facilius,
Ter. Ph. 2, 1, 70.— Sup.:factu facillimum,
Sall. C. 14, 1.—With inf.:(ζ).materia facilis est, in te et in tuos dicta dicere,
Cic. Phil. 2, 17, 42:facilis vincere ac vinci vultu eodem,
Liv. 7, 33, 2:facilis corrumpi,
Tac. H. 4, 39:Roma capi facilis,
Luc. 2, 656.—So esp. freq. in the neuter, facile est, with a subject-clause:id esse verum, cuivis facile est noscere,
Ter. Ad. 5, 4, 8:quod illis prohibere erat facile,
Caes. B. C. 1, 50, 2:neque erat facile nostris, uno tempore propugnare et munire,
id. ib. 3, 45, 4; Quint. 6, 4, 20:nec origines persequi facile est,
Plin. 3, 5, 6, § 46:quīs facile est aedem conducere,
Juv. 3, 31; 4, 103.— Comp.:plerumque facilius est plus facere quam idem,
Quint. 10, 2, 10; 12, 6, 7.— Sup.:stulta reprehendere facillimum est,
Quint. 6, 3, 71; 11, 1, 81.—With ut:(η).facilius est, ut esse aliquis successor tuus possit, quam ut velit,
Plin. Pan. 44, 3; 87, 5; cf. with quod: facile est quod habeant conservam in villa, Varr. R. R. 2, 10, 6.—With dat.:(θ). b.terra facilis pecori,
i.e. suitable, proper, Verg. G. 2, 223; cf.:campus operi,
Liv. 33, 17, 8:facilis divisui (Macedonia),
id. 45, 30, 2:neque Thraces commercio faciles erant,
Liv. 40, 58, 1:homines bello faciles,
Tac. Agr. 21:juvenis inanibus,
easily susceptible, open to, id. A. 2, 27; cf.:facilis capessendis inimicitiis,
id. ib. 5, 11. —Adverbially, in facili, ex (e) facili, and rarely, de facili, easily:B.cum exitus haud in facili essent,
not easy, Liv. 3, 8, 9 Drak.:in facili,
Sen. Clem. 1, 7: Plin. 18, 28, 68, § 274; Dig. 26, 3, 8:ita adducendum, ut ex facili subsequatur,
easily, Cels. 7, 9 med.:ex facili tolerantibus,
Tac. Agr. 15 init.: ex facili, Cel. 6, 1, 1; Plin. 37, 4, 15, § 60;for which: e facili,
Ov. A. A. 1, 356: de facili ab iis superabuntur, Firm. Math. 5, 6.—Transf.a.Of persons that do any thing with facility, ready, quick. — Constr. with ad, in, and simple abl.:b.facilis et expeditus ad dicendum,
Cic. Brut. 48, 180:sermone Graeco promptus et facilis,
Suet. Tib. 71; cf.:promptus et facillis ad extemporalitatem usque,
id. Tit. 3:faciles in excogitando et ad discendum prompti,
Quint. 1, 1, 1:exiguo faciles,
content, Sil. 1, 615.—Of things, easily moving:II.oculi,
Verg. A. 8, 310:manus,
Ov. F. 3, 536:cervix,
Mart. Spect. 23:canes, i. e. agiles,
Nemes. Cyneg. 50.In partic.A.Of character, easy, good-natured, compliant, willing, yielding, courteous, affable:B.facilis benevolusque,
Ter. Hec. 5, 1, 35:comes, benigni, faciles, suaves homines esse dicuntur,
Cic. Balb. 16, 36:facilis et liberalis pater,
id. N. D. 3, 29, 73:lenis et facilis,
id. Fam. 5, 2, 9:facilis et clemens,
Suet. Aug. 67:facilem populum habere,
Cic. Fam. 7, 1, 4:facilem stillare in aurem,
Juv. 3, 122:di,
id. 10, 8. —With in and abl.:facilem se in rebus cognoscendis praebere,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 11, § 32; cf.:facilis in causis recipiendis,
id. Brut. 57, 207:faciles in suum cuique tribuendo,
id. ib. 21, 85:faciles ad concedendum,
id. Div. 2, 52, 107.—With in and acc.:sic habeas faciles in tua vota deos,
Ov. H. 16, 282.—With inf.:faciles aurem praebere,
Prop. 2, 21, 15 (3, 14, 5 M.):O faciles dare summa deos,
Luc. 1, 505.—With gen.:facilis impetrandae veniae,
Liv. 26, 15, 1:alloquii facilis (al. alloquiis),
Val. Fl. 5, 407.— Absol.:comi facilique naturā,
Suet. Gramm. 7:facili ac prodigo animo,
id. Vit. 7.— Comp.:facilior aut indulgentior,
Suet. Vesp. 21; Quint. 7, 1, 27; Flor. 4, 11, 2.— Sup.:quid dicam de moribus facillimis,
Cic. Lael. 3, 11.—Of fortune, favorable, prosperous:1.res et fortunae tuae... quotidie faciliores mihi et meliores videntur,
Cic. Fam. 6, 5, 1; Liv. 23, 11, 2.— Adv. in four forms: facile, facul, faculter, and faciliter.făcĭlĕ (the class. form).(α).easily, without trouble or difficulty:(β).facile cum valemus recta consilia aegrotis damus,
Ter. And. 2, 1, 9:quis haec non vel facile vel certe aliquo modo posset ediscere?
Cic. de Or. 2, 57, 232:vitia in contraria convertuntur,
id. Rep. 1, 45.— Comp.:cave putes, aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42 fin.:quo facilius otio perfruantur,
id. ib. 1, 5: id hoc facilius eis persuasit, quod, etc., Caes, B. G. 1, 2, 3.— Sup.:ut optimi cujusque animus in morte facillime evolet tamquam e custodia,
Cic. Lael. 4, 14:facillime fingi,
id. Cael. 9, 22:facillime decidit,
id. Rep. 2, 23:mederi inopiae frumentariae,
Caes. B. G. 5, 24, 6 et saep.—To add intensity to an expression which already signifies a high degree, certainly, unquestionably, without contradiction, beyond dispute, by far, far (often in Cic.;(γ).elsewh. rare): virum unum totius Graeciae facile doctissimum,
Cic. Rab. Post. 9, 23:facile deterrimus,
id. Tusc. 1, 33, 81:genere et nobilitate et pecunia facile primus,
id. Rosc. Am. 6, 15; cf.:virtute, existimatione, nobilitate facile princeps,
id. Clu. 5, 11:facile princeps,
id. Div. 2, 42, 87; id. Fam. 6, 10, 2; id. Univ. 1; Flor. 3, 14, 1:facile praecipuus,
Quint. 10, 1, 68:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5: Pe. Sed tu novistin' fidicinam? Fi. Tam facile quam me, as well as I do myself, Plaut. Ep. 3, 4, 68.—With verbs that denote superiority (vincere, superare, etc.):post illum (Herodotum) Thucydides omnes dicendi artificio, mea sententia, facile vicit,
Cic. de Or. 2, 13, 56; cf. id. Off. 2, 19, 59; id. Rep. 1, 23; cf.also: stellarum globi terrae magnitudinem facile vincebant,
id. ib. 6, 16 fin.; id. de Or. 1, 33, 150:Sisenna omnes adhuc nostros scriptores facile superavit,
id. Leg. 1, 2, 7; cf. id. de Or. 3, 11, 43:facile palmam habes!
Plaut. Trin. 3, 2, 80.— In naming a large amount, quite, fully:huic hereditas facile ad HS. tricies venit testamento propinqui sui,
Cic. Verr. 2, 2, 14, § 35.—With a negative, non facile or haud facile, to add intensity, not easily, i.e. hardly:b.mira accuratio, ut non facile in ullo diligentiorem majoremque cognoverim,
Cic. Brut. 67, 238:sed haud facile dixerim, cur, etc.,
id. Rep. 1, 3 fin.; cf.:de iis haud facile compertum narraverim,
Sall. J. 17, 2:animus imbutus malis artibus haud facile libidinibus carebat,
id. C. 13, 5. —Readily, willingly, without hesitation:c.facile omnes perferre ac pati,
Ter. And. 1, 1, 35; cf.:te de aeternitate dicentem aberrare a proposito facile patiebar,
Cic. Tusc. 1, 33, 81:disertus homo et facile laborans,
id. Off. 2, 19, 66:ego unguibus facile illi in oculos involem,
Ter. Eun. 4, 3, 6.— Comp.:locum habeo nullum, ubi facilius esse possim quam Asturae,
Cic. Att. 13, 26, 2.—(Acc. to facilis, II. B.) Pleasantly, agreeably, well:2.propter eas (nugas) vivo facilius,
Plaut. Curc. 5, 2, 6:cum animo cogites, Quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles,
Ter. Ad. 3, 4, 56:facillime agitare,
Suet. Vit. Ter. 1:ubi Crassus animadvertit, suas copias propter exiguitatem non facile diduci,
not safely, Caes. B. G. 3, 23, 7.—făcul (anteclass.), easily: nobilitate facul propellere iniquos, Lucil. ap. Non. 111, 19; Pac. ib. 21:3.haud facul, ut ait Pacuvius, femina una invenietur bona,
Afran. ib. 22:advorsam ferre fortunam facul,
Att. ib. 24.—‡ făculter, acc. to the statement of Paul. ex Fest. p. 87, 1 Müll.; cf. Mart. Cap. 3, § 325. —4. -
4 discepto
discepto, āvi, ātum, 1, v. a. [dis and capio].I.Jurid. t. t. (lit., to seize hold of and separate; hence, to stop the dispute), to decide, determine, judge a controversy, = dijudicare (cf.: dissero, disputo;* B.good prose, but rare): res juste sapienterque,
Cic. Mil. 9:hanc causam si in foro dicerem eodem audiente et disceptante te,
id. Deiot. 2, 6; cf.:ipso exercitu disceptante,
Liv. 5, 4:jus dicebat disceptabatque controversias,
id. 41, 20; cf.:controversias inter se jure ac judicio, aut... bello,
id. 38, 38 fin.:inter populum Carthaginiensem et regem in re praesenti,
id. 34, 62 fin.:inter amicos,
Plin. Ep. 7, 15, 2. al.:FETIALES BELLA DISCEPTANTO,
i. e. to decide between peace and war, Cic. Leg. 2, 9.—Beyond the judic. sphere: cum Academici eorum controversias disceptarent, Cic. Tusc. 4, 3, 6.—Far more freq.,.II.Transf., of the parties themselves: to debate, dispute, discuss, strive.(α).With de:(β).de controversiis jure apud se potius, quam inter se armis disceptare,
Caes. B. G. 3, 107 fin.; cf.:de controversiis suis jure potius quam bello,
Sall. J. 21 fin.; and see under b:non de aliquo crimine sed de publico jure,
Cic. Balb. 28, 64; cf.:de foederum jure verbis,
Liv. 21, 19:de jure vectigalium,
id. 34, 62:de cunctis negotiis inter se,
Sall. J. 11, 2 al. —Ellipt.:damni (i. e. de actione damni) disceptare,
Dig. 48, 19, 28, § 12.— Pass. impers.:quanto periculo de jure publico disceptaretur armis,
Cic. Fam. 4, 14, 2; 6, 1, 5:quorum de re,
id. de Or. 2, 43, 183:de omnibus condicionibus,
Caes. B. C. 1, 24 fin.:de agro cum regis legatis,
Liv. 34, 62 al. —With ob:ob rem pecuniariam cum aliquo,
Tac. A. 6, 5.—With ad:ad aliquem,
Liv. 8, 23.—Absol.:* B.erat non jure, non legibus, non disceptando decertandum,
Cic. Planc. 36; so,cum palaestritis aequo jure,
id. Verr. 2, 2, 15; cf.:jure potius quam bellum gerere,
Hirt. B. G. 85 fin.:armis,
Tac. A. 2, 65.— Pass. impers.:ut coram imperatore, sicut inter Marcellum Siculosque disceptatum fuerat, disceptaretur,
Liv. 26, 33; cf. id. 38, 35.— Abl. absol.:multum invicem disceptato,
Tac. A. 15, 14.—With inanimate subjects:in uno proelio omnis fortuna rei publicae disceptat,
depends upon, is at stake, Cic. Fam. 10, 10. -
5 data
1.do, dĕdi, dătum, dăre (also in a longer form, dănunt = dant, Pac., Naev., and Caecil. ap. Non. 97, 14 sq.; Plaut. Most. 1, 2, 48; id. Ps. 3, 1, 1 et saep.; cf. Paul. ex Fest. p. 68, 12 Müll.— Subj.:I.duim = dem,
Plaut. Aul. 4, 6, 6; Ter. Heaut. 1, 1, 38:duis,
Plaut. Capt. 2, 2, 81; id. Men. 2, 1, 42:duas = des,
id. Merc. 2, 3, 67; id. Rud. 5, 3, 12; an old formula in Liv. 10, 19:duit,
Plaut. As. 2, 4, 54; id. Aul. 1, 1, 23; an old formula in Liv. 22, 10 init.:duint,
Plaut. Most. 3, 1, 126; id. Ps. 4, 1, 25; id. Trin. 2, 4, 35; Ter. And. 4, 1, 43; id. Phorm. 3, 2, 34 al.— Imper.: DVITOR, XII. Tab. ap. Plin. 21, 3, 5 ex conject.—Inf.: DASI = dari, acc. to Paul. ex Fest. p. 68, 13 Müll.:dane = dasne,
Plaut. Truc. 2, 4, 22.—The pres. pass., first pers., dor, does not occur), v. a. [Sanscr. dā, da-dā-mi, give; Gr. di-dô-mi, dôtêr, dosis; cf.: dos, donum, damnum], to give; and hence, with the greatest variety of application, passing over into the senses of its compounds, derivatives, and synonyms (edere, tradere, dedere; reddere, donare, largiri, concedere, exhibere, porrigere, praestare, impertire, suppeditare, ministrare, subministrare, praebere, tribuere, offerre, etc.), as, to give away, grant, concede, allow, permit; give up, yield, resign; bestow, present, confer, furnish, afford; offer, etc. (very freq.).In gen.:(β).eam carnem victoribus danunt, Naev. ap. Non. l. l.: ea dona, quae illic Amphitruoni sunt data,
Plaut. Am. prol. 138; cf.:patera, quae dono mi illic data'st,
id. ib. 1, 3, 36:dandis recipiendisque meritis,
Cic. Lael. 8; cf.:ut par sit ratio acceptorum et datorum,
id. ib. 16, 58: ut obsides accipere non dare consuerint, Caes. B. G. 1, 4 fin.:obsides,
id. ib. 1, 19, 1;1, 31, 7 et saep.: patriam (sc. mundum) dii nobis communem secum dederunt,
Cic. Rep. 1, 13:hominibus animus datus est ex illis sempiternis ignibus,
id. ib. 6, 15; cf. ib. 6, 17:ea dant magistratus magis, quae etiamsi nolint, danda sint,
id. ib. 1, 31; cf.imperia,
id. ib. 1, 44:centuria, ad summum usum urbis fabris tignariis data,
id. ib. 2, 22:Lycurgus agros locupletium plebi, ut servitio, colendos dedit,
id. ib. 3, 9 fin.:ei filiam suam in matrimonium dat,
Caes. B. G. 1, 3, 5:litteras ad te numquam habui cui darem, quin dederim,
Cic. Fam. 12, 19: litteras (ad aliquem), to write to one, saep.; cf. id. Att. 5, 11;and in the same signif.: aliquid ad aliquem,
id. ib. 10, 8 fin.:litteras alicui, said of the writer,
to give one a letter to deliver, id. ib. 5, 15 fin.;of the bearer, rarely,
to deliver a letter to one, id. ib. 5, 4 init.: colloquium dare, to join in a conference, converse ( poet.), Lucr. 4, 598 (Lachm.;al. videmus): colloquiumque sua fretus ab urbe dedit,
parley, challenge, Prop. 5, 10, 32:dare poenas,
to give satisfaction, to suffer punishment, Sall. C. 18:alicui poenas dare,
to make atonement to any one; to suffer for any thing, Ov. M. 6, 544; Sall. C. 51, 31;v. poena: decus sibi datum esse justitia regis existimabant,
Cic. Rep. 1, 41:quoniam me quodammodo invitas et tui spem das,
id. ib. 1, 10:dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,
id. ib. 1, 9; cf.:ansas alicui ad reprehendendum,
id. Lael. 16, 59:multas causas suspicionum offensionumque,
id. ib. 24:facultatem per provinciam itineris faciundi,
Caes. B. G. 1, 7, 5;for which: iter alicui per provinciam,
id. ib. 1, 8, 3; Liv. 8, 5; 21, 20 al.:modicam libertatem populo,
Cic. Rep. 2, 31:consilium,
id. Lael. 13:praecepta,
id. ib. 4 fin.:tempus alicui, ut, etc.,
id. Rep. 1, 3:inter se fidem et jusjurandum,
Caes. B. G. 1, 3 fin.:operam,
to bestow labor and pains on any thing, Cic. de Or. 1, 55:operam virtuti,
id. Lael. 22, 84;also: operam, ne,
id. ib. 21, 78:veniam amicitiae,
id. ib. 17:vela (ventis),
to set sail, id. de Or. 2, 44, 187:dextra vela dare,
to steer towards the right, Ov. 3, 640:me librum L. Cossinio ad te perferendum dedisse,
Cic. Att. 2, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est,
id. Fam. 14, 14 et saep.: ita dat se res, so it is circumstanced, so it is, Poëta ap. Cic. N. D. 2, 26; cf.:prout tempus ac res se daret,
Liv. 28, 5 et saep.— Impers.: sic datur, so it goes, such is fate, i. e. you have your reward, Plaut. Truc. 4, 8, 4; id. Ps. 1, 2, 22; id. Men. 4, 2, 40; 64; id. Stich. 5, 6, 5.— Part. perf. sometimes (mostly in poets) subst.: dăta, ōrum, n., gifts, presents, Plaut. Ps. 1, 3, 72; Prop. 3, 15, 6 (4, 14, 6 M.); Ov. M. 6, 363 (but not in Cic. Clu. 24, 66, where dona data belong together, as in the archaic formula in Liv. 22, 10 init.:DATVM DONVM DVIT, P. R. Q.).— Prov.: dantur opes nulli nunc nisi divitibus,
Mart. 5, 81, 2; cf.:dat census honores,
Ov. F. 1, 217.—Poet. with inf.:(γ).da mihi frui perpetuā virginitate,
allow me, Ov. M. 1, 486; id. ib. 8, 350:di tibi dent captā classem reducere Trojā,
Hor. S. 2, 3, 191; so id. ib. 1, 4, 39; id. Ep. 1, 16, 61; id. A. P. 323 et saep.—With ne:II.da, femina ne sim,
Ov. M. 12, 202.In partic.A.In milit. lang.1.Nomina, to enroll one's self for military service, to enlist, Cic. Phil. 7, 4, 13; Liv. 2, 24; 5, 10; cf.2.transf. beyond the military sphere,
Plaut. Ps. 4, 6, 38.—Manus (lit., as a prisoner of war, to stretch forth the hands to be fettered; cf. Cic. Lael. 26, 99;3.hence),
to yield, surrender, Nep. Ham. 1, 4;and more freq. transf. beyond the milit. sphere,
to yield, acquiesce, Plaut. Pers. 5, 2, 72; Cic. Lael. 26, 99; id. Att. 2, 22, 2; Caes. B. G. 5, 31, 3; Ov. H. 4, 14; id. F. 3, 688; Verg. A. 11, 568; Hor. Epod. 17, 1 al.—Terga, for the usual vertere terga; v. tergum.—B. 1.Esp. in jurid. lang.: DO, DICO, ADDICO, the words employed by the praetor in the execution of his office; viz. DO in the granting of judges, actions, exceptions, etc.; DICO in pronouncing sentence of judgment; ADDICO in adjudging the property in dispute to one or the other party; cf. Varr. L. L. 6, § 30 Müll.;2.hence called tria verba,
Ov. F. 1, 47.—Datur, it is permitted, allowed, granted; with subj. clause: quaesitis diu terris, ubi sistere detur, Ov. M. 1, 307:C.interim tamen recedere sensim datur,
Quint. 11, 3, 127:ex quo intellegi datur, etc.,
Lact. 5, 20, 11.—In philos. lang., to grant a proposition:D.in geometria prima si dederis, danda sunt omnia: dato hoc, dandum erit illud (followed by concede, etc.),
Cic. Fin. 5, 28, 83; id. Tusc. 1, 11, 25; id. Inv. 1, 31 fin. —Designating the limit, to put, place, carry somewhere; and with se, to betake one's self somewhere:E.tum genu ad terram dabo,
to throw, Plaut. Capt. 4, 2, 17; cf.:aliquem ad terram,
Liv. 31, 37; Flor. 4, 2 fin.:me haec deambulatio ad languorem dedit!
has fatigued me, Ter. Heaut. 4, 6, 3:hanc mihi in manum dat,
id. And. 1, 5, 62:praecipitem me in pistrinum dabit,
id. ib. 1, 3, 9:hostes in fugam,
Caes. B. G. 5, 51 fin.:hostem in conspectum,
to bring to view, Liv. 3, 69 fin.:aliquem in vincula,
to cast into prison, Flor. 3, 10, 18; cf.:arma in profluentes,
id. 4, 12, 9:aliquem usque Sicanium fretum,
Val. Fl. 2, 28:aliquem leto,
to put to death, to kill, Phaedr. 1, 22, 9:se in viam,
to set out on a journey, Cic. Fam. 14, 12:sese in fugam,
id. Verr. 2, 4, 43 fin.; cf.:se fugae,
id. Att. 7, 23, 2:Socrates, quam se cumque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps,
id. de Or. 3, 16, 60 et saep.—Designating the effect, to cause, make, bring about, inflict, impose:F.qui dederit damnum aut malum,
Ter. And. 1, 1, 116:nec consulto alteri damnum dari sine dolo malo potest,
Cic. Tull. 14, 34; 16, 39; cf.:malum dare,
id. N. D. 1, 44, 122:hoc quī occultari facilius credas dabo,
Ter. Hec. 5, 4, 29:inania duro vulnera dat ferro,
Ov. M. 3, 84:morsus,
Prop. 5, 5, 39; cf.:motus dare,
to impart motion, Lucr. 1, 819 al. (but motus dare, to make motion, to move, be moved, id. 2, 311):stragem,
id. 1, 288:equitum ruinas,
to overthrow, id. 5, 1329.—With part. fut. pass.:pectora tristitiae dissolvenda dedit,
caused to be delivered from sadness, Tib. 1, 7, 40.—Prov.: dant animos vina,
Ov. M. 12, 242. —Aliquid alicui, to do any thing for the sake of another; to please or humor another; to give up, sacrifice any thing to another (for the more usual condonare): da hoc illi mortuae, da ceteris amicis ac familiaribus, da patriae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5 fin.: aliquid auribus alicujus, Trebon. ib. 12, 16:b.Caere hospitio Vestalium cultisque diis,
Liv. 7, 20:plus stomacho quam consilio,
Quint. 10, 1, 117 et saep.:ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo,
i. e. forgive him, for the sake of the people, Cic. Lig. 12, 37:dabat et famae, ut, etc.,
Tac. A. 1, 7.—Hence,Se alicui, to give one's self up wholly, to devote, dedicate one's self to a person or thing, to serve:G.dedit se etiam regibus,
Cic. Rab. Post. 2, 4; so Ter. Eun. 3, 3, 10; id. Heaut. 4, 3, 10; Poëta ap. Cic. Fam. 2, 8, 2; Cic. Att. 7, 12, 3; Nep. Att. 9; Tac. A. 1, 31:mihi si large volantis ungula se det equi,
Stat. Silv, 2, 2, 38; 1, 1, 42; 5, 3, 71 al.; Aus. Mosel. 5, 448; cf. Ov. H. 16, 161:se et hominibus Pythagoreis et studiis illis,
Cic. Rep. 1, 111:se sermonibus vulgi,
id. ib. 6, 23:se jucunditati,
id. Off. 1, 34 al.:se populo ac coronae,
to present one's self, appear, id. Verr. 2, 3, 19; cf.:se convivio,
Suet. Caes. 31 et saep.:si se dant (judices) et sua sponte quo impellimus inclinant,
Cic. de Or. 2, 44, 187.—Of discourse, to announce, tell, relate, communicate (like accipere, for to learn, to hear, v. accipio, II.; mostly ante-class. and poet.):H.erili filio hanc fabricam dabo,
Plaut. Bacch. 2, 3, 132:quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo,
Ter. Heaut. prol. 10; cf. Verg. E. 1, 19:imo etiam dabo, quo magis credas,
Ter. Phorm. 5, 6, 37:da mihi nunc, satisne probas?
Cic. Ac. 1, 3, 10:Thessalici da bella ducis,
Val. Fl. 5, 219:is datus erat locus colloquio,
appointed, Liv. 33, 13:fixa canens... Saepe dedit sedem notas mutantibus urbes,
i. e. foretold, promised, Luc. 5, 107.—In pass., poet. i. q.: narratur, dicitur, fertur, etc., is said:seu pius Aeneas eripuisse datur,
Ov. F. 6, 434; Stat. Th. 7, 315; Claud. Rapt. Pros. 3, 337.—Fabulam, to exhibit, produce a play (said of the author; cf.:I.docere fabulam, agere fabulam),
Cic. Brut. 18 fin.; id. Tusc. 1, 1 fin.; Ter. Eun. prol. 9; 23; id. Heaut. prol. 33; id. Hec. prol. 1 Don.;and transf.,
Cic. Clu. 31, 84; cf.also: dare foras librum = edere,
Cic. Att. 13, 22, 3.—Verba (alicui), to give [p. 605] empty words, i. e. to deceive, cheat, Plaut. Capt. 5, 1, 25; id. Ps. 4, 5, 7; id. Rud. 2, 2, 19; Ter. And. 1, 3, 6 Ruhnk.; Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24; Cic. Phil. 13, 16 fin.; id. Att. 15, 16 A.; Hor. S. 1, 3, 22; Pers. 4, 45; Mart. 2, 76 et saep.—K.Alicui aliquid (laudi, crimini, vitio, etc.), to impute, assign, ascribe, attribute a thing to any one, as a merit, a crime, a fault, etc.:L.nunc quam rem vitio dent, quaeso animum attendite,
Ter. And. prol. 8:hoc vitio datur,
id. Ad. 3, 3, 64:inopiā criminum summam laudem Sex. Roscio vitio et culpae dedisse,
Cic. Rosc. Am. 16, 48; id. Off. 1, 21, 71; 2, 17, 58; id. Div. in Caecil. 10; id. Brut. 80, 277 et saep.—Alicui cenam, epulas, etc., to give one a dinner, entertain at table (freq.):M.qui cenam parasitis dabit,
Plaut. Capt. 4, 4, 2; 3, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 8; Ter. Heaut. 3, 1, 45; Cic. Fam. 9, 20, 2; id. Mur. 36, 75:prandium dare,
id. ib. 32, 67; cf. Sen. Ben. 1, 14, 1; Tac. A. 2, 57 al.—To grant, allow, in gen. (rare, but freq. as impers.; v. B. 2. supra):2.dari sibi diem postulabat,
a respite, Plin. Ep. 3, 9, 32.- do, -dāre ( obsol., found only in the compounds, abdo, condo, abscondo, indo, etc.), 1, v. a. [Sanscr. root dhā-, da-dhāmi, set, put, place; Gr. the-, tithêmi; Ger. thun, thue, that; Eng. do, deed, etc.]. This root is distinct from 1. do, Sanscr. dā, in most of the Arian langg.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 484; Corss. Ausspr. 2, 410;3.but in Italy the two seem to have been confounded, at least in compounds,
Curt. Gr. Etym. p. 254 sq.; cf. Max Müller, Science of Lang. Ser. 2, p. 220, N. Y. ed.; Fick, Vergl. Wört. p. 100.do, acc. of domus, v. domus init. -
6 do
1.do, dĕdi, dătum, dăre (also in a longer form, dănunt = dant, Pac., Naev., and Caecil. ap. Non. 97, 14 sq.; Plaut. Most. 1, 2, 48; id. Ps. 3, 1, 1 et saep.; cf. Paul. ex Fest. p. 68, 12 Müll.— Subj.:I.duim = dem,
Plaut. Aul. 4, 6, 6; Ter. Heaut. 1, 1, 38:duis,
Plaut. Capt. 2, 2, 81; id. Men. 2, 1, 42:duas = des,
id. Merc. 2, 3, 67; id. Rud. 5, 3, 12; an old formula in Liv. 10, 19:duit,
Plaut. As. 2, 4, 54; id. Aul. 1, 1, 23; an old formula in Liv. 22, 10 init.:duint,
Plaut. Most. 3, 1, 126; id. Ps. 4, 1, 25; id. Trin. 2, 4, 35; Ter. And. 4, 1, 43; id. Phorm. 3, 2, 34 al.— Imper.: DVITOR, XII. Tab. ap. Plin. 21, 3, 5 ex conject.—Inf.: DASI = dari, acc. to Paul. ex Fest. p. 68, 13 Müll.:dane = dasne,
Plaut. Truc. 2, 4, 22.—The pres. pass., first pers., dor, does not occur), v. a. [Sanscr. dā, da-dā-mi, give; Gr. di-dô-mi, dôtêr, dosis; cf.: dos, donum, damnum], to give; and hence, with the greatest variety of application, passing over into the senses of its compounds, derivatives, and synonyms (edere, tradere, dedere; reddere, donare, largiri, concedere, exhibere, porrigere, praestare, impertire, suppeditare, ministrare, subministrare, praebere, tribuere, offerre, etc.), as, to give away, grant, concede, allow, permit; give up, yield, resign; bestow, present, confer, furnish, afford; offer, etc. (very freq.).In gen.:(β).eam carnem victoribus danunt, Naev. ap. Non. l. l.: ea dona, quae illic Amphitruoni sunt data,
Plaut. Am. prol. 138; cf.:patera, quae dono mi illic data'st,
id. ib. 1, 3, 36:dandis recipiendisque meritis,
Cic. Lael. 8; cf.:ut par sit ratio acceptorum et datorum,
id. ib. 16, 58: ut obsides accipere non dare consuerint, Caes. B. G. 1, 4 fin.:obsides,
id. ib. 1, 19, 1;1, 31, 7 et saep.: patriam (sc. mundum) dii nobis communem secum dederunt,
Cic. Rep. 1, 13:hominibus animus datus est ex illis sempiternis ignibus,
id. ib. 6, 15; cf. ib. 6, 17:ea dant magistratus magis, quae etiamsi nolint, danda sint,
id. ib. 1, 31; cf.imperia,
id. ib. 1, 44:centuria, ad summum usum urbis fabris tignariis data,
id. ib. 2, 22:Lycurgus agros locupletium plebi, ut servitio, colendos dedit,
id. ib. 3, 9 fin.:ei filiam suam in matrimonium dat,
Caes. B. G. 1, 3, 5:litteras ad te numquam habui cui darem, quin dederim,
Cic. Fam. 12, 19: litteras (ad aliquem), to write to one, saep.; cf. id. Att. 5, 11;and in the same signif.: aliquid ad aliquem,
id. ib. 10, 8 fin.:litteras alicui, said of the writer,
to give one a letter to deliver, id. ib. 5, 15 fin.;of the bearer, rarely,
to deliver a letter to one, id. ib. 5, 4 init.: colloquium dare, to join in a conference, converse ( poet.), Lucr. 4, 598 (Lachm.;al. videmus): colloquiumque sua fretus ab urbe dedit,
parley, challenge, Prop. 5, 10, 32:dare poenas,
to give satisfaction, to suffer punishment, Sall. C. 18:alicui poenas dare,
to make atonement to any one; to suffer for any thing, Ov. M. 6, 544; Sall. C. 51, 31;v. poena: decus sibi datum esse justitia regis existimabant,
Cic. Rep. 1, 41:quoniam me quodammodo invitas et tui spem das,
id. ib. 1, 10:dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,
id. ib. 1, 9; cf.:ansas alicui ad reprehendendum,
id. Lael. 16, 59:multas causas suspicionum offensionumque,
id. ib. 24:facultatem per provinciam itineris faciundi,
Caes. B. G. 1, 7, 5;for which: iter alicui per provinciam,
id. ib. 1, 8, 3; Liv. 8, 5; 21, 20 al.:modicam libertatem populo,
Cic. Rep. 2, 31:consilium,
id. Lael. 13:praecepta,
id. ib. 4 fin.:tempus alicui, ut, etc.,
id. Rep. 1, 3:inter se fidem et jusjurandum,
Caes. B. G. 1, 3 fin.:operam,
to bestow labor and pains on any thing, Cic. de Or. 1, 55:operam virtuti,
id. Lael. 22, 84;also: operam, ne,
id. ib. 21, 78:veniam amicitiae,
id. ib. 17:vela (ventis),
to set sail, id. de Or. 2, 44, 187:dextra vela dare,
to steer towards the right, Ov. 3, 640:me librum L. Cossinio ad te perferendum dedisse,
Cic. Att. 2, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est,
id. Fam. 14, 14 et saep.: ita dat se res, so it is circumstanced, so it is, Poëta ap. Cic. N. D. 2, 26; cf.:prout tempus ac res se daret,
Liv. 28, 5 et saep.— Impers.: sic datur, so it goes, such is fate, i. e. you have your reward, Plaut. Truc. 4, 8, 4; id. Ps. 1, 2, 22; id. Men. 4, 2, 40; 64; id. Stich. 5, 6, 5.— Part. perf. sometimes (mostly in poets) subst.: dăta, ōrum, n., gifts, presents, Plaut. Ps. 1, 3, 72; Prop. 3, 15, 6 (4, 14, 6 M.); Ov. M. 6, 363 (but not in Cic. Clu. 24, 66, where dona data belong together, as in the archaic formula in Liv. 22, 10 init.:DATVM DONVM DVIT, P. R. Q.).— Prov.: dantur opes nulli nunc nisi divitibus,
Mart. 5, 81, 2; cf.:dat census honores,
Ov. F. 1, 217.—Poet. with inf.:(γ).da mihi frui perpetuā virginitate,
allow me, Ov. M. 1, 486; id. ib. 8, 350:di tibi dent captā classem reducere Trojā,
Hor. S. 2, 3, 191; so id. ib. 1, 4, 39; id. Ep. 1, 16, 61; id. A. P. 323 et saep.—With ne:II.da, femina ne sim,
Ov. M. 12, 202.In partic.A.In milit. lang.1.Nomina, to enroll one's self for military service, to enlist, Cic. Phil. 7, 4, 13; Liv. 2, 24; 5, 10; cf.2.transf. beyond the military sphere,
Plaut. Ps. 4, 6, 38.—Manus (lit., as a prisoner of war, to stretch forth the hands to be fettered; cf. Cic. Lael. 26, 99;3.hence),
to yield, surrender, Nep. Ham. 1, 4;and more freq. transf. beyond the milit. sphere,
to yield, acquiesce, Plaut. Pers. 5, 2, 72; Cic. Lael. 26, 99; id. Att. 2, 22, 2; Caes. B. G. 5, 31, 3; Ov. H. 4, 14; id. F. 3, 688; Verg. A. 11, 568; Hor. Epod. 17, 1 al.—Terga, for the usual vertere terga; v. tergum.—B. 1.Esp. in jurid. lang.: DO, DICO, ADDICO, the words employed by the praetor in the execution of his office; viz. DO in the granting of judges, actions, exceptions, etc.; DICO in pronouncing sentence of judgment; ADDICO in adjudging the property in dispute to one or the other party; cf. Varr. L. L. 6, § 30 Müll.;2.hence called tria verba,
Ov. F. 1, 47.—Datur, it is permitted, allowed, granted; with subj. clause: quaesitis diu terris, ubi sistere detur, Ov. M. 1, 307:C.interim tamen recedere sensim datur,
Quint. 11, 3, 127:ex quo intellegi datur, etc.,
Lact. 5, 20, 11.—In philos. lang., to grant a proposition:D.in geometria prima si dederis, danda sunt omnia: dato hoc, dandum erit illud (followed by concede, etc.),
Cic. Fin. 5, 28, 83; id. Tusc. 1, 11, 25; id. Inv. 1, 31 fin. —Designating the limit, to put, place, carry somewhere; and with se, to betake one's self somewhere:E.tum genu ad terram dabo,
to throw, Plaut. Capt. 4, 2, 17; cf.:aliquem ad terram,
Liv. 31, 37; Flor. 4, 2 fin.:me haec deambulatio ad languorem dedit!
has fatigued me, Ter. Heaut. 4, 6, 3:hanc mihi in manum dat,
id. And. 1, 5, 62:praecipitem me in pistrinum dabit,
id. ib. 1, 3, 9:hostes in fugam,
Caes. B. G. 5, 51 fin.:hostem in conspectum,
to bring to view, Liv. 3, 69 fin.:aliquem in vincula,
to cast into prison, Flor. 3, 10, 18; cf.:arma in profluentes,
id. 4, 12, 9:aliquem usque Sicanium fretum,
Val. Fl. 2, 28:aliquem leto,
to put to death, to kill, Phaedr. 1, 22, 9:se in viam,
to set out on a journey, Cic. Fam. 14, 12:sese in fugam,
id. Verr. 2, 4, 43 fin.; cf.:se fugae,
id. Att. 7, 23, 2:Socrates, quam se cumque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps,
id. de Or. 3, 16, 60 et saep.—Designating the effect, to cause, make, bring about, inflict, impose:F.qui dederit damnum aut malum,
Ter. And. 1, 1, 116:nec consulto alteri damnum dari sine dolo malo potest,
Cic. Tull. 14, 34; 16, 39; cf.:malum dare,
id. N. D. 1, 44, 122:hoc quī occultari facilius credas dabo,
Ter. Hec. 5, 4, 29:inania duro vulnera dat ferro,
Ov. M. 3, 84:morsus,
Prop. 5, 5, 39; cf.:motus dare,
to impart motion, Lucr. 1, 819 al. (but motus dare, to make motion, to move, be moved, id. 2, 311):stragem,
id. 1, 288:equitum ruinas,
to overthrow, id. 5, 1329.—With part. fut. pass.:pectora tristitiae dissolvenda dedit,
caused to be delivered from sadness, Tib. 1, 7, 40.—Prov.: dant animos vina,
Ov. M. 12, 242. —Aliquid alicui, to do any thing for the sake of another; to please or humor another; to give up, sacrifice any thing to another (for the more usual condonare): da hoc illi mortuae, da ceteris amicis ac familiaribus, da patriae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5 fin.: aliquid auribus alicujus, Trebon. ib. 12, 16:b.Caere hospitio Vestalium cultisque diis,
Liv. 7, 20:plus stomacho quam consilio,
Quint. 10, 1, 117 et saep.:ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo,
i. e. forgive him, for the sake of the people, Cic. Lig. 12, 37:dabat et famae, ut, etc.,
Tac. A. 1, 7.—Hence,Se alicui, to give one's self up wholly, to devote, dedicate one's self to a person or thing, to serve:G.dedit se etiam regibus,
Cic. Rab. Post. 2, 4; so Ter. Eun. 3, 3, 10; id. Heaut. 4, 3, 10; Poëta ap. Cic. Fam. 2, 8, 2; Cic. Att. 7, 12, 3; Nep. Att. 9; Tac. A. 1, 31:mihi si large volantis ungula se det equi,
Stat. Silv, 2, 2, 38; 1, 1, 42; 5, 3, 71 al.; Aus. Mosel. 5, 448; cf. Ov. H. 16, 161:se et hominibus Pythagoreis et studiis illis,
Cic. Rep. 1, 111:se sermonibus vulgi,
id. ib. 6, 23:se jucunditati,
id. Off. 1, 34 al.:se populo ac coronae,
to present one's self, appear, id. Verr. 2, 3, 19; cf.:se convivio,
Suet. Caes. 31 et saep.:si se dant (judices) et sua sponte quo impellimus inclinant,
Cic. de Or. 2, 44, 187.—Of discourse, to announce, tell, relate, communicate (like accipere, for to learn, to hear, v. accipio, II.; mostly ante-class. and poet.):H.erili filio hanc fabricam dabo,
Plaut. Bacch. 2, 3, 132:quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo,
Ter. Heaut. prol. 10; cf. Verg. E. 1, 19:imo etiam dabo, quo magis credas,
Ter. Phorm. 5, 6, 37:da mihi nunc, satisne probas?
Cic. Ac. 1, 3, 10:Thessalici da bella ducis,
Val. Fl. 5, 219:is datus erat locus colloquio,
appointed, Liv. 33, 13:fixa canens... Saepe dedit sedem notas mutantibus urbes,
i. e. foretold, promised, Luc. 5, 107.—In pass., poet. i. q.: narratur, dicitur, fertur, etc., is said:seu pius Aeneas eripuisse datur,
Ov. F. 6, 434; Stat. Th. 7, 315; Claud. Rapt. Pros. 3, 337.—Fabulam, to exhibit, produce a play (said of the author; cf.:I.docere fabulam, agere fabulam),
Cic. Brut. 18 fin.; id. Tusc. 1, 1 fin.; Ter. Eun. prol. 9; 23; id. Heaut. prol. 33; id. Hec. prol. 1 Don.;and transf.,
Cic. Clu. 31, 84; cf.also: dare foras librum = edere,
Cic. Att. 13, 22, 3.—Verba (alicui), to give [p. 605] empty words, i. e. to deceive, cheat, Plaut. Capt. 5, 1, 25; id. Ps. 4, 5, 7; id. Rud. 2, 2, 19; Ter. And. 1, 3, 6 Ruhnk.; Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24; Cic. Phil. 13, 16 fin.; id. Att. 15, 16 A.; Hor. S. 1, 3, 22; Pers. 4, 45; Mart. 2, 76 et saep.—K.Alicui aliquid (laudi, crimini, vitio, etc.), to impute, assign, ascribe, attribute a thing to any one, as a merit, a crime, a fault, etc.:L.nunc quam rem vitio dent, quaeso animum attendite,
Ter. And. prol. 8:hoc vitio datur,
id. Ad. 3, 3, 64:inopiā criminum summam laudem Sex. Roscio vitio et culpae dedisse,
Cic. Rosc. Am. 16, 48; id. Off. 1, 21, 71; 2, 17, 58; id. Div. in Caecil. 10; id. Brut. 80, 277 et saep.—Alicui cenam, epulas, etc., to give one a dinner, entertain at table (freq.):M.qui cenam parasitis dabit,
Plaut. Capt. 4, 4, 2; 3, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 8; Ter. Heaut. 3, 1, 45; Cic. Fam. 9, 20, 2; id. Mur. 36, 75:prandium dare,
id. ib. 32, 67; cf. Sen. Ben. 1, 14, 1; Tac. A. 2, 57 al.—To grant, allow, in gen. (rare, but freq. as impers.; v. B. 2. supra):2.dari sibi diem postulabat,
a respite, Plin. Ep. 3, 9, 32.- do, -dāre ( obsol., found only in the compounds, abdo, condo, abscondo, indo, etc.), 1, v. a. [Sanscr. root dhā-, da-dhāmi, set, put, place; Gr. the-, tithêmi; Ger. thun, thue, that; Eng. do, deed, etc.]. This root is distinct from 1. do, Sanscr. dā, in most of the Arian langg.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 484; Corss. Ausspr. 2, 410;3.but in Italy the two seem to have been confounded, at least in compounds,
Curt. Gr. Etym. p. 254 sq.; cf. Max Müller, Science of Lang. Ser. 2, p. 220, N. Y. ed.; Fick, Vergl. Wört. p. 100.do, acc. of domus, v. domus init. -
7 certō
certō adv. [certus], with certainty, certainly, surely, of a truth, in fact, really: nihil ita exspectare quasi certo futurum: ego rus abituram me esse certo decrevi, T.—With scio, I know fully, it is beyond doubt: hoc certo scio, aiebat, etc., T.: haec omnia facta esse certo scio.* * *Icertare, certavi, certatus Vvie (with), contest, contend/struggle (at law/politics), dispute; fight, striveIIcertius, certissime ADVcertainly, definitely, really, for certain/a fact, truly; surely, firmly -
8 disputo
dis-pŭto, āvi, ātum, 1, v. n. and a.I.Orig. in mercant. lang., to cast or reckon up, to calculate a sum by going over its items; to estimate, compute:II.ubi disputata est ratio cum argentario,
Plaut. Aul. 3, 5, 55.—Transf. beyond the mercant. sphere, to weigh, examine, investigate, treat of, discuss a doubtful subject, either by meditating or (more commonly) by speaking upon it (good prose; very freq. in Cicero's philos. and rhet. writings; cf. for syn.: dissero, discepto); constr. usual. with accus. of neutr. pron. or with de and abl. (cf. Krebs, Antibarb. p. 372):B.in meo corde eam rem volutavi et diu disputavi,
Plaut. Most. 1, 2, 4:ea, quae disputavi, disserere malui quam judicare,
Cic. N. D. 3, 40 fin.:neque haec in eam sententiam disputo, ut, etc.,
id. de Or. 1, 25, 117:aliquid pro tribunali multis verbis,
id. Fam. 3, 8, 3:hoc,
id. Tusc. 1, 34, 83 et saep.:(Druides) multa de sideribus atque eorum motu, etc.... disputant,
Caes. B. G. 6, 14 fin.:de moribus, de virtutibus, de re publica,
Cic. Rep. 1, 10:de omni re in contrarias partes,
id. de Or. 1, 34, 158: cf. id. Verr. 2, 5, 3 fin.; id. Fam. 11, 27 fin.; Caes. B. C. 1, 86, 3:ab his, qui contra disputant,
Cic. Rep. 1, 3; cf. id. ib. 1, 18:non inscite ad ea disputat, quae, etc.,
id. Tusc. 3, 9; cf. id. ib. 1, 4, 7; id. Rep. 1, 16:quale sit de quo disputabitur,
id. ib. 1, 24:disputatur in consilio a Petreio et Afranio,
Caes. B. C. 1, 67 et saep.:nunc utriusque disceptator eccum adest, age disputa,
i. e. relate, tell, Plaut. Most. 5, 2, 16; cf. id. Rud. 3, 4, 13:rem alicui,
i. e. to state, represent, id. Men. prol. 50.—With acc. and inf.:isti in eo disputant, Contaminari non decere fabulas,
i. e. maintain, Ter. And. prol. 15 Ruhnk.—In late Lat.1.To discuss, preach:2.in synagoga,
Vulg. Act. 17, 17; 18, 4; 20, 9.—To dispute, contend in words:quis eorum major esset,
Vulg. Marc. 9, 33:cum diabolo,
id. Jud. 9. [p. 594] -
9 judicium
jūdĭcĭum, ii, n. [judex], a judgment, i. e. a judicial investigation, trial; a judicial sentence (class.).I.Lit.:II.omnia judicia aut distrahendarum controversiarum aut puniendorum maleficiorum causā reperta sunt,
Cic. Caecin. 2:dignitatis meae,
concerning, id. Brut. 1, 1:praetor judicium prius de probro, quam de re fieri maluit,
id. Quint. 2:de alicujus meritis judicia facere,
id. Or. 41, 140:de mea fide,
id. Fam. 11, 29, 2:de se,
Caes. B. G. 1, 41, 2:inter sicarios,
for assassination, Cic. Rosc. Am. 5, 11:adducere causam aliquam in judicium,
id. Opt. Gen. Or. 7, 18:judicio aliquid defendere,
id. Quint. 20, 62:agere,
to settle a dispute, Plin. 9, 35, 58, § 120: ferre, to give his vote; of a judge (different from sententiam ferre, to pass sentence), Cic. Tog. Cand. p. 525 Orell.:exercere,
id. Q. Fr. 2, 16, 3:vocare aliquem in judicium,
to summon before court, id. Balb. 28, 64:judicio quempiam arcessere,
to sue, id. Fl. 6, 14:sistere in judicium,
to set before the court, Dig. 2, 5, 4: dare, to allow, grant a trial, of the prætor who proposes the judges:in Lurconis libertum judicium ex edicto dedit,
Cic. Fl. 35, 88:judicium accipere, suscipere,
to undertake a legal trial, id. Quint. 20, 62; Dig. 5, 3, 7:pati,
to submit to, Cic. Quint. 20, 63:damnatus inani judicio Marius,
Juv. 1, 48. —Transf.A.A court of justice:B.at ille in judicium venit,
Nep. Ep. 8:judicium clauserat militibus armatis,
Quint. 4, 2, 25. —Beyond the legal sphere, a judgment, decision, opinion with regard to any thing:C.meum semper judicium fuit, omnia nostros invenisse per se sapientius quam, etc.,
Cic. Tusc. 1, 1, 1:decima legio per tribunos militum ei gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,
Caes. B. G. 1, 41:judicium facere, quanti quisque sibi faciendus esset,
to judge, decide, Cic. Fam. 13, 29, 1:meo judicio,
in my judgment, according to my opinion, id. Brut. 8, 32; Quint. 9, 3, 59:ex alicujus judicio,
Cic. Rosc. Am. 37, 108: de quo homine vos tanta et tam praeclara judicia fecistis, i. e. by conferring honors on him, id. de Imp. Pomp. 15, 43.—The power of judging, judgment, discernment:D.studio optimo, judicio minus firmo praeditus,
Cic. Or. 7, 24; id. Fam. 9, 6, 4:intellegens,
id. Opt. Gen. Or. 4, 11:subtile,
Hor. Ep. 2, 1, 242:si quid mei judicii est,
if I can judge of it, Cic. Fin. 2, 12, 36:videor id judicio facere,
i. e. with discretion, good judgment, id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 18; so Caes. B. G. 5, 27; Cic. Div. 2, 13, 30 dub.:adhibere,
Tac. H. 1, 83:acri judicio perpendere aliquid,
Lucr. 2, 1042.—Judicial harangues, speeches in court:illa mala judicia,
Quint. 10, 1, 70.
См. также в других словарях:
Beyond dispute — Dispute Dis*pute , n. [Cf. F. dispute. See {Dispute}, v. i.] 1. Verbal controversy; contest by opposing argument or expression of opposing views or claims; controversial discussion; altercation; debate. [1913 Webster] Addicted more To… … The Collaborative International Dictionary of English
beyond dispute — index axiomatic, conclusive (settled), undeniable Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary
beyond dispute — impossible to disagree with The main part of his argument was beyond dispute … English dictionary
beyond dispute — undoubtable, beyond question, beyond doubt … English contemporary dictionary
beyond dispute — … Useful english dictionary
Dispute — Dis*pute , n. [Cf. F. dispute. See {Dispute}, v. i.] 1. Verbal controversy; contest by opposing argument or expression of opposing views or claims; controversial discussion; altercation; debate. [1913 Webster] Addicted more To contemplation and… … The Collaborative International Dictionary of English
dispute — [di spyo͞ot′] vi. disputed, disputing [ME disputen < OFr desputer < L disputare, lit., to compute, discuss, hence argue about < dis , apart + putare, to think: see PUTATIVE] 1. to argue; debate 2. to quarrel vt. 1. to argue or debate (a… … English World dictionary
dispute — dis|pute1 W2 [dıˈspju:t, ˈdıspju:t] n [U and C] 1.) a serious argument or disagreement dispute with ▪ The firm is involved in a legal dispute with a rival company. dispute over ▪ He got into a dispute over a taxi fare. ▪ Every effort was made to… … Dictionary of contemporary English
dispute — 1 noun (C, U) 1 SERIOUS DISAGREEMENT a situation in which two countries or groups of people quarrel or disagree with each other: a border dispute | A prolonged labor dispute disrupted rail services. 2 be beyond dispute if something is beyond… … Longman dictionary of contemporary English
dispute — {{Roman}}I.{{/Roman}} noun ADJECTIVE ▪ considerable, major, serious ▪ There is considerable dispute over the precise definition of ‘social class’ as a term. ▪ The incident sparked off a major dispute between the two countries. ▪ … Collocations dictionary
dispute — dis|pute1 [ dı spjut ] noun count or uncount *** a serious disagreement, especially one between groups of people that lasts for a long time: dispute between: a territorial dispute between rival gangs dispute over: a dispute over pay dispute with … Usage of the words and phrases in modern English